Yavaşça AZ kutuplu yönetim sistemine doğru giderken, YENİ DÜNYA DÜZENİ için her toplum bir arayış içinde. Güçlü bir ülkeye başkan olabilmek, yalnızca idari bir görev üstlenmekten çok daha fazlasıdır; bu, milyonlarca insanın kaderini, ekonomik düzenini, dış ilişkilerini ve toplumsal yapısını şekillendirme sorumluluğudur. Başkan, devletin yürütme organının en üst düzey yöneticisidir; bu rol, kişisel karizma ve siyasi becerinin yanı sıra derin bir yönetim bilgisi, kriz yönetimi kabiliyeti ve etik sorumluluk bilinci gerektirir. Başkanlık, hem sembolik hem de icrai gücü bünyesinde barındırır. Bu nedenle, başkanın kim olduğu kadar, hangi yönetim sisteminde görev yaptığı da büyük önem taşır. Büyük bir ülke için geçerli olabilecek üç temel yönetim sistemi şunlardır: 1.Başkanlık Sistemi: Başkan halk tarafından doğrudan seçilir, yasama ve yürütme organları ayrıdır. Güçlü ve merkezi liderlik sağlar. Ancak kontrolsüz güce dönüşme riski vardır. Örnek: ABD, Brezilya. 2.Parlamenter Sistem: Başkan ya sembolik (devlet başkanı) ya da hiç yoktur; yürütme gücü başbakandadır. Karar alma süreci kolektiftir, daha dengelidir ancak büyük ülkelerde yavaş işleyebilir. Örnek: Almanya, Birleşik Krallık. 3.Yarı-Başkanlık Sistemi: Hem halk tarafından seçilen bir başkan hem de parlamentoya karşı sorumlu bir başbakan bulunur. İki yürütme başı olabilir; denge kurmak zor ama mümkündür. Örnek: Fransa, Rusya. Sonuç olarak, büyük bir ülkenin başkanı olmak, sadece politikacılık değil, aynı zamanda devlet adamlığı, strateji, ahlaki liderlik ve kriz dönemlerinde toplumu bir arada tutabilme gücünü de gerektirir. Yönetim sisteminin niteliği ise bu yetkilerin nasıl sınırlanacağı, halkla ilişki biçimi ve devletin istikrarı açısından belirleyici olur. En uygun sistem, ülkenin tarihi, kurumsal yapısı ve toplumsal beklentilerine bağlı olarak şekillenir. Konu ile ilgili EN BAŞARILI kitaplar arasında Daron Acemoğluda var.... 1. The Dictator’s Handbook – Bruce Bueno de Mesquita & Alastair Smith Özet: Bu kitap, siyaset bilimine radikal ve gerçekçi bir yaklaşım getirerek "güç" kavramının ardındaki evrensel mantığı analiz eder. Yazarlar, demokrat ya da diktatör fark etmeksizin tüm liderlerin esas amacı olarak “iktidarda kalmak” motivasyonunu ele alır. Ana argüman, liderlerin halkın değil, iktidar koalisyonlarının desteğine ihtiyaç duyduğu yönündedir. Bu “minimum kazanan koalisyon” teorisine göre, liderler sadece bu grubun sadakatini sağlamak için politika üretir. Kitapta kamu yararı için değil, siyasi hayatta kalma adına yapılan hamleler örneklerle açıklanır: rüşvet, sadakat satın alma, seçmen yerine elitleri memnun etme vb. Bu sistem, otoriter rejimlerde daha çıplakken, demokrasilerde daha sofistike biçimde işler. Yazarlar, yolsuzluk, dış yardım, savaşlar ve ekonomik krizlerin bile nasıl iktidar hesaplarına göre şekillendiğini gösterir. Kitap, idealist demokrasi anlayışını sorgularken, siyasal realizmin çarpıcı bir analizini sunar.   2. Team of Rivals – Doris Kearns Goodwin Özet: Bu kapsamlı biyografik eser, Abraham Lincoln’ün ABD başkanlığı dönemindeki siyasi dehasını, özellikle de kendisine rakip olan siyasi figürlerle nasıl etkili bir ekip kurduğunu anlatır. Lincoln, 1860 başkanlık seçiminde kendisine karşı yarışan William Seward, Salmon Chase ve Edward Bates gibi güçlü figürleri kabinesine dahil ederek “rakipler takımı”nı oluşturur. Goodwin, Lincoln’ün karakter derinliğini, alçakgönüllülüğünü, empati yeteneğini ve insanları bir araya getirme becerisini vurgular. Kitap, Amerikan İç Savaşı'nın karanlık döneminde Lincoln’ün ülkeyi bir arada tutmak ve köleliği sonlandırmak için verdiği mücadeleyi de ayrıntılı biçimde ele alır. Goodwin’in titiz tarihsel çalışması, Lincoln’ün nasıl olağanüstü bir lider ve stratejist olduğunu gösterirken, modern liderlik anlayışı için güçlü bir model sunar.   3. The Prince – Niccolò Machiavelli Özet: 1513’te yazılan bu klasik eser, siyasi gücün nasıl elde edileceği, sürdürüleceği ve genişletileceği üzerine zamanının ötesinde bir kılavuzdur. Machiavelli, hükümdarların ahlaki kaygılarla değil, gerçeklik üzerinden hareket etmesi gerektiğini savunur. “Amaca ulaşmak için her yol mübahtır” anlayışının temelini atan bu kitapta, sevgiyle değil korkuyla yönetmenin daha etkili olduğu, halk desteğiyle ordunun sadakatinin farklı olduğu ve liderin hem aslan gibi güçlü hem de tilki gibi kurnaz olması gerektiği savunulur. Kitap, “erdem”i (virtù) yalnızca ahlaki değil, aynı zamanda stratejik bir yetenek olarak tanımlar. Floransa’nın çalkantılı siyasi ortamında yazılan bu eser, güç mücadelesinin doğasını açıkça gözler önüne serer. “Prens”, bugünkü siyasi realizmin ve güç teorilerinin öncüsü olarak kabul edilir.   4. Hitler’s Willing Executioners – Daniel Jonah Goldhagen Özet: Goldhagen bu tartışmalı çalışmasında, Nazi Almanyası döneminde Yahudi Soykırımı’nın sadece Hitler ve üst düzey Nazi yetkililerinin değil, sıradan Almanların da aktif katılımıyla gerçekleştiğini savunur. Yazar, Almanya’da tarihsel olarak var olan “eliminasyonist antisemitizm”in bu süreci mümkün kıldığını ileri sürer. Goldhagen’a göre, bu antisemitizm türü Yahudilere karşı şiddeti sadece meşru değil, gerekli kılan bir zihniyetti. Kitap, polis birliklerinden kamu görevlilerine kadar geniş bir kitlenin gönüllü biçimde katliamlara katıldığını belgelerle ortaya koyar. Bu tez, soykırımın "emir-komuta zinciri" veya "itaat psikolojisi" gibi açıklamaları reddederek, bireysel sorumlulukları ön plana çıkarır. Tarih yazımında büyük tartışmalara neden olan bu eser, kolektif suç, ulusal kimlik ve ahlaki sorumluluk konularında çarpıcı sorular sorar.   5. The Court Society – Norbert Elias Özet: Norbert Elias’ın sosyolojik başyapıtı, Fransız mutlakiyetçi monarşisinin sembolü olan Versailles Sarayı etrafında örgütlenen saray yaşamını inceler. Elias, XIV. Louis döneminde sarayın sadece bir yönetim merkezi değil, toplumsal davranışların disiplin altına alındığı bir mekanizma olduğunu gösterir. Aristokratların kral etrafında sürekli gözetim altında tutulması, onların güçlerini azaltırken merkezi otoriteyi pekiştirir. Elias, bu süreci “medenileşme süreci”nin bir parçası olarak tanımlar: bireylerin davranışlarının giderek daha kontrollü, inceltilmiş ve içselleştirilmiş hale gelmesi. Saray yaşamı, görgü kurallarının, statü rekabetinin ve sembolik gücün mekanı haline gelir. Elias’ın uzun erimli sosyolojik bakışı, güç ilişkilerinin semboller ve davranışlar aracılığıyla nasıl yeniden üretildiğini gösterir. Bu eser, modern toplumların şekillenmesinde “görünmeyen sosyal düzenleme”nin rolünü vurgular. 6. Stalin’s Loyal Executioners – Kevin McDermott & Matthew Stibbe Özet: Bu eser, Sovyetler Birliği'nin Stalin dönemindeki devlet terörünü ve bu sürece gönüllü olarak hizmet eden NKVD (gizli polis) kadrolarını inceler. Kitap, 1930’lar Sovyet rejiminin uyguladığı büyük tasfiyelerde, özellikle 1936-1938 yılları arasında, sıradan memurların, bölgesel yöneticilerin ve istihbarat görevlilerinin "sadık cellatlar" olarak nasıl hareket ettiklerini belgelemektedir. McDermott ve Stibbe, bu bireylerin Stalin’in doğrudan emriyle değil, çoğunlukla rejime olan ideolojik bağlılıkları, kişisel yükselme arzuları ya da korkuları nedeniyle harekete geçtiklerini ortaya koyar. Arşiv belgeleriyle desteklenen kitap, "bireysel ajans" kavramı etrafında döner: Stalin bir diktatör olsa da, baskı aygıtı çok katmanlı ve karmaşık bir yapıdan oluşur. Sovyet terörünün sadece merkezden değil, aşağıdan gelen dinamiklerle de beslendiğini anlatır. Eser, devlet şiddeti ve bürokratik sadakatin nasıl birleştiğine dair önemli bir tarihsel ve sosyolojik analiz sunar.   7. The Path to Power – Robert Caro Özet: Bu birinci cilt, ABD Başkanı Lyndon B. Johnson’ın (LBJ) gençliğinden 1940'ların sonuna kadarki siyasi kariyerini ayrıntılı biçimde inceler. Robert Caro, LBJ’nin çocukluğunu, ailesinin Teksas kırsalındaki konumunu ve annesinin entelektüel etkisini betimleyerek başlar. Johnson’ın genç yaşta siyasi hırslarla dolu bir kişiliğe sahip olduğunu ve güç elde etme konusundaki takıntısını gözler önüne serer. Kitapta Johnson’ın Washington’da nasıl hızlıca yükseldiği, özellikle Capitol Hill'deki bürokratik işleyişe olan ustalığı ve siyasi manevra yeteneği detaylı bir şekilde anlatılır. Caro’nun kullandığı derinlemesine röportajlar ve belgeler, Johnson’ın çoğu zaman ahlaki sınırları zorlayan, hatta aşan yöntemlerle güç biriktirdiğini gösterir. Ancak bu yöntemlerin ardında, yoksul insanların yaşam koşullarını iyileştirme arzusu da yer alır. Kitap, kişisel hırs ile kamusal fayda arasındaki gerilim ekseninde Amerika’nın siyasi kültürünü analiz eder.   8. Strongmen: Mussolini to the Present – Ruth Ben-Ghiat Özet: Ruth Ben-Ghiat, bu eserinde 20. yüzyıldan günümüze kadar otoriter liderlerin ortak stratejilerini ve karakter yapılarını inceler. Benito Mussolini’den başlayarak Hitler, Pinochet, Gaddafi, Putin ve Trump gibi figürlere uzanır. Kitap, "strongman" (güçlü adam) tipolojisinin yalnızca askeri güç ve şiddetle değil; medya kontrolü, popülizm, kadın düşmanlığı ve kültürel sembollerle kurulan bir iktidar ağıyla inşa edildiğini gösterir. Ben-Ghiat, otoriter liderlerin ortak yönlerini; geçmişi idealize etmeleri, düşman yaratmaları, korkuyu yönetim aracı olarak kullanmaları ve kişisel sadakati kurumların önüne koymaları şeklinde sıralar. Kitap, otoriterliğin günümüz demokrasilerinde nasıl yeniden güç bulduğunu ve kurumsal çöküşlerle nasıl ilerlediğini açıklarken, halkın bu liderleri neden desteklediğini de analiz eder. “Strongmen”, tarihsel süreklilik ve dönüşüm açısından otoriter liderlik üzerine çok boyutlu bir bakış sunar.   9. The Origins of Political Order – Francis Fukuyama Özet: Fukuyama bu kapsamlı çalışmasında, devletin, hukukun üstünlüğünün ve hesap verebilir siyasi kurumların tarihsel kökenlerini araştırır. Antik Çin’den Fransız Devrimi’ne kadar geniş bir zaman aralığında, siyasi düzenin nasıl inşa edildiğini ve neden bazı toplumlarda başarısız olduğunu açıklar. Fukuyama’ya göre, güçlü bir devlet, hukukun üstünlüğü ve demokratik hesap verebilirlik üçlüsü, sağlıklı bir siyasal düzenin temelidir. Çin, Hint, İslam ve Avrupa uygarlıklarını karşılaştırarak; örneğin Çin’in çok erken bürokrasi kurmasına rağmen neden Batı’daki anayasal düzeni kuramadığını irdeler. Kitap, klan yapılarının çözülmesi, dinin rolü, toprak aristokrasisinin etkisi ve savaşın devlet inşasındaki yeri gibi unsurları ele alır. Fukuyama, tarih boyunca siyasi düzenin bir tasarım değil, evrimsel süreçler sonucunda ortaya çıktığını savunur. Bu ilk cilt, modern demokrasilerin tarihsel temellerini anlamak isteyenler için kurumsal analiz açısından vazgeçilmez bir başvuru kaynağıdır.   10. Why Nations Fail – Daron Acemoğlu & James A. Robinson Özet: Bu çığır açan eser, zengin ve yoksul ülkeler arasındaki farkın temel sebebini “kurumsal yapı”ya dayandırır. Acemoğlu ve Robinson’a göre ülkelerin başarısı veya çöküşü, coğrafya, kültür veya doğal kaynaklardan değil, ekonomik ve siyasi kurumların kapsayıcı (inclusive) ya da dışlayıcı (extractive) olmasından kaynaklanır. Kapsayıcı kurumlar; mülkiyet haklarını korur, fırsat eşitliği sağlar, inovasyonu destekler. Dışlayıcı kurumlar ise küçük bir elitin çıkarına çalışır, geniş kitlelerin ekonomik ve siyasi katılımını engeller. Kitap, bu tezi Meksika-ABD sınırı, Güney Kore-Kuzey Kore karşılaştırmaları ve Osmanlı, Sovyetler, İngiltere, Afrika örnekleriyle açıklar. Özellikle "kritik dönemeçler" (critical junctures) kavramı ile, ülkelerin tarihlerindeki belirleyici anların uzun vadeli sonuçlarını analiz eder. Kitap, kalkınma, siyasal erkin doğası ve eşitsizliğin kalıcılığı üzerine derin bir perspektif sunar. Pratik politika üretimi için de güçlü bir kılavuz niteliğindedir.