HERŞEYİ YABANCI – sorsan Milli ! KAAN
Biraz Havacılık sektöründe tecrübesi olan, Türkiye'ye hibe edilen eski nesil uçaklardan 83 tanesini PARAYLA tekrardan ABD ye satabilen, pentagon'a defalarca girebilen biri olarak, sektördeki dostlarımla yaptığım araştırmada: Hala hangi aç - günahı boynuna kaç MİLYAR komisyon için - çürümeye terk edilmiş satın alındığı günden beri ARI KOVANI olarak ATIL duran S400 füzeleri yüzünden, dünyaya ibretlik YÜZLERCE MİLYAR DOLARLIK - imalatına ortak olduğumuz 5. jenerasyon F35 projesinden kovulduk.
Tanesi - Ortalama $ 100 milyon değerindeki - 5. Jenerasyon - savaş uçağı Fiyatını bölümlere ayırmak, aslında o uçağın hangi teknoloji seviyesinde üretildiğini anlamanın da anahtarıdır. Örneğin F-35, TFX/KAAN veya benzeri düzeyde bir savaş uçağı için ortalama maliyet dağılımını, yaklaşık yüzdelerle:
1. Gövde ve Yapısal Komponentler — %25–30
Uçağın fiziksel iskeletini (kanatlar, kuyruk, gövde panelleri, kapılar vb.) ve kompozit–metal karışımı malzeme teknolojilerini içerir.
- Stealth (radar görünmezliği) sağlayan özel kaplamalar ve kompozit malzemeler büyük rol oynar.
- Titanyum, karbon fiber kompozitler ve hassas CNC işleme bu kalemin maliyetini yükseltir.
- 100 milyon $ üzerinden: 25–30 milyon $
2. Motor ve İtki Sistemi — %20–25
Modern jet motorları (örneğin Pratt & Whitney F135 ya da KAAN için bugün başlansa 10 yıl sürebilecek TRMotor) tek başına $ 20–25 milyonu bulabilir.
3. Aviyonik Sistemler (Elektronik, Sensörler, Yazılım) — %20–25
Bu kalem, aslında uçağı “akıllı” hale getiren en kritik parçadır: Radarlar (AESA radarlar), elektro-optik sistemler, IR sensörleri, Kokpit içi gösterge sistemleri, görev bilgisayarları, data-link ve iletişim sistemleri, Yazılım kodu milyonlarca satır olabilir; siber güvenlik de burada yer alır: $ 20–25 milyon
4. Silah Sistemleri ve Entegrasyonu — %10–15
Uçağın taşıyacağı füzelerin, bombaların, pod sistemlerinin entegrasyonu için özel mühendislik gerekir. Gömülü silah istasyonları (stealth için iç bölmeler) maliyeti artırır. Bu kalem, mühimmatın kendisini değil, taşıma–atış sistemlerini kapsar: 10–15 milyon $
5. Test, Sertifikasyon, Entegrasyon ve Lojistik Altyapı — %5–10
Uçağın üretim sonrası test uçuşları, yazılım kalibrasyonları, kalite kontrolleri, Üretici ülkenin veya kullanıcının bakım–eğitim altyapısının kurulması, Pilot eğitim simülatörleri, teknik ekipmanlar: $5–10 milyon
Toplam Maliyet Dağılımı
Gövde ve yapısal komponentler %25–30, Motor ve itki sistemi 20–25, Aviyonikler & yazılım 20–25
Silah sistemleri ve entegrasyon 10–15, Test & lojistik & altyapı 5–10 Toplamda tanesi $ 100 MİLYON olan fiyat dağılımı uçak başı üretim maliyetini (flyaway cost) gösterir; Fakat işin en pahalı kısmı denen ağır çalışma ve denemeler içeren Ar-Ge, program geliştirme, bakım ve yedek parça dahil değildir.
Şayet herhangi bir ülke yeni bir savaş uçağı geliştiriyorsa, program maliyetinin %40–50’si Ar-Ge’ye gidebilir. Örneğin enaz üretim sayısı öngörülen 1.200 uçakların yapımı F-35 programının toplam maliyeti 1,7 trilyon $ civarına çıktı, bunun önemli bölümü bakım-yaşam döngüsü maliyetidir.
Kaldıki: ABD ve Çin’de ÜRETİME BAŞLAMIŞ - ileri - 6. Nesil, tanesi $ 320 MİLYON uçaklarda aviyonik sistemlerin payı nerdeyse motor fiyatına yaklaşmakta, çünkü uçak “uçan bilgisayar” haline geliyor.
Kıyaslama yapılırsa:
Neresi milli ? diye herkesin sorduğu, Kategori: 4.5 nesil — Stealth, AESA radar, gelişmiş sensör füzyonlu 4.5 Nesil fakat 3. nesil ÖDÜNÇ F16 motoru ile uçurtulan TÜRK KAAN (Milli Muharip Uçak) Tahmini Birim Maliyet: sayı az olduğundan TANESİ ≈ $ 100–120 milyon civarındadır Türkiye’nin motoru bugün bulabilse HER ŞEYİ YABANCI – ilk milli uçağı en erken 2035’lu yıllarda hava üstünlüğünü sağlamak için geliştirdiği yerli jet projesidir. Tasarımda stealth geometrisi, yerli aviyonik yazılımlar, yüksek manevra kabiliyeti ve modüler silah entegrasyonu öne çıkmaktadır.
KAAN Maliyet Dağılımı ($ 100 milyon üzerinden)
1. Gövde ve yapısal parçalar 28 %
2. Motor ve itki sistemi 22 %
3. Aviyonikler ve yazılım 23 %
4. Silah sistemleri 12 %
5. Test & lojistik 8 %
6. Yedek/Marj (program payı) 7 %
Toplam 100 % - $ 100 MİLYON
Not: İlk bloklarda HERŞEYİ gibi motorları ithal (F110), dolayısıyla motor payı yüksek ama yerli hava-hava füzeleri, gömülü silah istasyonları ASELSAN AESA radar, milli görev bilgisayarı, kokpit sistemleri katkı oranı belki zamanla artacak.
Nerdeyse tek MİLLİ sayılabilecek Aviyoniklerde dünya otoritelerinden gururumuz ASELSAN’ın yerli üretimi sayesinde belki maliyet, batılı uçaklara göre bir miktar daha düşük olabilecek ama yazılım geliştirme yatırımı büyük. Test ve sertifikasyon süreci Türkiye için ilk defa bu ölçekte yapılıyor; bu da ilk serilerde birim maliyetini çok yukarı çekiyor. Ancak şayet ABD yide MUCİZEVİ şekilde sollayabilir ve 1.500 üstünde Seri üretime geçebileceksek uçak başı maliyetin BELKİ: tanesi 80–90 milyon $ seviyesine inmesi bekleniyor.
Her seçim öncesi: Karadenizde bulunan dünya rezervlerinin toplamından daha fazla ! olduğu iddia edilen Doğal Gaz, Motorlarını alamadığımız Atak helikopter, Altay Tankı … benzeri balonlarla şişirilen dangalAKPudracı yalanlarına Başçavuş Hakan Fidan bile – ARTIK YETER ! diye sinirlenip, asgari ücret maaşı 3 öğün çay simit orucuna başlamış ….…